نقش جهاد تبیین در توانمندسازی منتظران

مسئله جهاد تبیین به صورت مکرر و متوالی از جانب مقام معظم رهبری در چند ماه اخیر بیان شده است؛ جهاد تبیین از جمله مباحثی است که در ادامه جهاد اصغر، جهاد اکبر و بالاتر از آن جهاد کبیر باید بررسی شود. ازجمله مخاطبان این جهاد روحانیون و طلاب هستند. تبیین کار هر کسی نیست بلکه نیاز به علم و دانایی و بصیرت و مهارت کافی دارد. تبیین‌گری کار انبیاء است که آموزه های الهی و حق و راه صحیح را با آن به انسان ها نشان داده اند.

نکته دیگر درباره جهاد تبیین، مسئله فرهنگ انتظار و منتظران است … در مرحله بعدی این منتظران واقعی و فعال و جدی و حقیقی فرج هستند که مخاطب جهاد تبیین قرار می گیرند و عامل اصلی آن می شوند.

قدرت؛ بدیهی ترین مفهوم انتظار

وقتی از منتظران و فرهنگ انتظار سخن می گوییم شاید تا همین اواخر، عمده افرادی که روایات و توصیه ها را می شنیدند از انتظار فرهنگ ضعف و تحمل مصائب و چشم به راهی صرف، سکوت و تقیه و وادادگی را برداشت می کردند، در حالی که اگر ما به روایات مراجعه کنیم درمی یابیم بدیهی ترین مفهوم انتظار، قدرت است. نه فقط شیعیان بلکه معتقدان به منجی می توانند مخاطب این روایات باشند. از آیات و روایات به دست می آید که انتظار به منتظران قدرت می بخشد.

آنچه مطلوب آیات و روایات برای همیشه تاریخ است قدرتمندی انسان های صالح است (بحثی که در تاریخ انتظار گم شده است!)، انتظار اهل بیت(ع) از شیعه ضعف و سستی و تساهل و رخوت و عادی نگاری نیست! پس اصل اساسی فرهنگ انتظار قدرت‌یابی منتظران است. بدون توانمندی و با ضعف و حقارت و فلاکت فکری و جسمی و بی تفاوتی و عدم مجاهدت به هیچ جا نمی رسیم. لذا در فرهنگ انتظار که زیربنای اصلی‌اش توانمندی و قدرت منتظران است هنور نمی توانیم بگوییم منتظران تراز تربیت شده اند و جامعه تراز انتظار شکل گرفته است هر جند استثنائاتی همچون سردار سلیمانی داریم.

اصول اساسی انتظار

انتظار و فرهنگ انتظار چند اصل اساسی دارد: نخست ثبات قدم در دین، در ولایتمداری، در مهدویت، در اعتقاد به امام زمان(عج)؛ این ثبات قدم یعنی اعتقاد محکم طوری که اگر همه چیز علیه انسان باشند، اعتقاد و فکرش متزلزل نشود. امام عسکری(ع) در روایتی از عصر انتظار به دوران فتنه و فترت و سختی تعبیر کرده اند که هیچ کس از فتنه های آن نجات نمی یابد مگر آنان که خداوند آنها را بر عقیده امامت او (حضرت مهدی(عج)) ثابت قدم بدارد. یعنی تزلزل در آنها راه نداشته باشد.

اصل اساسی در عصر غیبت ثبات قدم است، تا این ثبات قدم را نداشته باشیم از فتنه ها عبور نخواهیم کرد.

اصل دوم صبر فعال است؛ هنوز نتوانسته ایم به درستی صبر را به درستی تبیین کنیم اینکه صبر چیست و در دین چه جایگاهی دارد؟ … به عبارت ساده‌تر مقاومت فعال و تحمل سختی ها و مشقات با انجام اقدامات موثر. لذا جوهر اصلی انتظار، صبر است صبری که تاب و توان از دست ندهیم و دچار انحراف و اغوا نشویم. علت نفوذ جریان های انحرافی حتی متاسفانه برای نخبگان، اغوا است!

اصل سوم؛ سنخیت کامل با اهل بیت(ع) به ویژه امام زمان(عج)؛ در روایات در این باره به صراحت توصیه شده است که منتظران باید به ادب اهل بیت(ع)، مودب شوند. سنخیت یعنی انسان نیروی فکری و فطری و جسمی‌اش را به ائمه(ع) نزدیک می کند. این اصل کمک می کند انسان در این دوران بسیار سخت بی اخلاقی ها و کم‌خردی ها با ائمه(ع) همراهی کند.

اصل چهارم آنکه منتظران اهل عقل و فهم و معرفت هستند … در روایات است که خدا به منتظران چنان بهره ای در این باره بخشیده که به آسانی دچار ضعف و تزلزل نمی شوند. چه بسا افراد صاحبنظر و دارای تالیفات متعدد که وقتی به مسئله انتظار می رسند، فهم و معرفت لازم را ندارند! در حالی که منتظران دارای ذهم قدرتمند و شهود و شعور بالای علمی هستند و منطق بالاتری دارند.

اصل پنجم شجاعت است، اینها منافاتی با تقیه ندارد تقیقه اصلی استثنائاتی دارد در مراکزی که شیعه در خطر است در نه جامعه ای که اکثریت با شیعه منتظر است. شجاعت و صلابت و نترس بودن جزء ارکان اساسی فرهنگ انتظار است.

اصل ششم، انتظار و مراقبت است، منتظران اهل مراقب از فکر، رفتار و اخلاق و عواطف و احساسات و گرایش های خود هستند. اگر کتاب های روانشناسی را مطالعه کنیم بسیاری از بیماری های روحی و جسمی ناشی از عدم مراقبت انسان از خود است، به ویژه ورودی های ذهن و مغز که 99 درصد آن جعلی و کاذب و ویرانگر هستند! بدتر آنکه ذهن ما ورودی شده برای افکار منفی … از موارد اصلی مراقبت منتظران، مراقبت از فکر و ذهن است. امروز سالم ترین و موفق ترین افراد کسانی هستند که ذهن را مقابل ورودی های غیرنافع ببندند.

جهاد تبیین از همین جا شکل می گیرد چون ما اصل مراقبت نبودیم دچار مشکلات اساسی شده ایم که این مشکلات منجر به صدور فرمان جهاد تبیین شده است. اگر از قوه اندیشه و فهم مراقبت می کردیم نیاز به این صدور نبود.

اصل هفتم امیدواری است؛ منتظران ظهور بر اساس فرهنگ انتظار امیدوار و مطمئن به آینده موعود الهی دارند … منتظر کسی است که با همه وجود به وعده و بشارت الهی امید دارد حتی اگر همه عوامل علیه او اقدام کنند!

اصل هشتم منتظران اهل صلاح و ورع و طاعت هستند؛ یعنی منتظران طهارت خود را به هر شکل ممکن حفظ می کنند اگر بخواهیم بدانیم روح انتظار چیست و چرا باید منتظر باشیم؟ باید بدانیم انتظار یعنی اگر خود را به مقام لیاقت و طهارت برسانیم می توانیم به آینده مطلوب برسیم.

اصل نهم تسیلم بودن مقابل امام(ع)؛ غرور و کبر در منتظران راه ندارد و خود را مقابل امام زمان(عج) مطاع می داند.

اصل دهم آمادگی برای امتحانات و ابتلائات است؛ آمادگی سه بعد دارد آمادگی برای ظهور و نصرت امام(ع)، دوم آمادگی برای انجام کارهای بزرگ و اینکه انسان پرفایده باشد و سوم آمادگی برای ابتلائات؛ عصر غیبت عصر دجال ها و بسیار سخت و ظلمانی است هیچ چیز خوبی در آن نیست مگر فرهنگ انتظار. وقتی دورانی عرصه یکه تازی دجال ها باشد ابتلائات و سختی ها زیاد می شود. یکی از ابعاد طرح جهاد تبیین هم قرار گرفتن در بوته ابتلائات است.

اصل یازدهم یقین بالا است، انسان ها در بالاترین حد یقین قرار دارند نه آنکه با کوچکترین اتفاقی تکانه های ذهنی ما برهم می ریزد و دچار انحراف می شویم.

اصل دوازدهم آنکه منتظران اهل توقع ظهور هستند در دعاهای مهدوی می خوانیم که همه وجودمان را برای ظهور وقف کنیم و کاری جز این نداشته باشیم.

باز می گردیم به این سوال که چرا جهاد تبیین مطرح شده است؟ ما دچار جنگی شده ایم که عموم مردم در آن صدمه دیده اند و تلفات زیاد می دهیم!

در روایات به منتظران توصیه های بسیار شده است که دچار حیرت و تردید، انحراف و تزلزل، بی صبری و شتابزدگی و تعجیل نشوند و پیش و پس نیفتند. اگر از فرهنگ انتظار آسیب شناسی کنیم موارد عدیده ای به شیعیان هشدار می دهد که مبادا دچار تزلزل اعتقادی و دنیازدگی و غفلت از امام زمان(عج) و چنددستگی شوید! مبادا غیبت برای شما عادی شود!

فلسفه جهاد تبیین

طلاب باید نکات بارز انتظار را از کتاب های اصلی مهدویت استخراج کنند. نکته دیگر مسئله امروز ما و چرایی طرح جهاد تبیین است؛ اهل فن می گویند ما دچار جنگ شناختی شده ایم جنگ شناختی یعنی جنگ علیه قوه فاهمه ما، یعنی دشمن از طریق ابزار مختلف در ادراک و فهم ما از حقایق اخلال ایجاد می کند گویی دائما پارازیت می اندازد و جلوی شنود و شهود فکری ما را می گیرد. این جنگ نابرابر است چون ابزار آن در دست دشمن است و از طرق و با سلاح های مختلف فنی و حساب شده و پیچیده و در اوج مهارت به ما هجوم آورده است تا هنجارها، نگرش ها، اهداف و مفاهیم ما را تغییر دهد. در آینده پژوهی می گویند ویژگی جهان امروز ما تغییر است.

امروز تغییرها در پنج حوزه تغییر در باورها و اعتقادات، تغیییر در اهداف، تغییر در ارزش ها، تغییر در مفاهیم (رواج ازدواج سفید)، تغییر در ابزار رخ داده است. در جنگ شناختی دشمن از طریق ابزار و تکنیک های متعدد مثل برجسته سازی و کمرنگ کردن و تحریک عواطف و هیجانات به ویژه در نسل جوان و قرینه سازی و جزئی گویی از حقیقت و اهریمن‌سازی می کوشد آنچه را مدنظر دارد دیکته کند و میدان این جنگ هم برای دشمن فضای مجازی و شبکه های اجتماعی است.